INFOdoradca+ Informacje o zawodach - Powiatowy Urząd Pracy w Bydgoszczy

Operator sprzętu ciężkiego 834204

• Maszynista maszyn budowlanych.
• Maszynista sprzętu ciężkiego.
• Operator maszyn budowlanych.

W Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie:

• 8342 Earthmoving and related plant operators.

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):

• Sekcja F – Budownictwo.

Notka metodologiczna

Opis informacji o zawodzie opracowano na podstawie:

• analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe), źródeł internetowych oraz wyników badań i analiz prowadzonych w projekcie PO KL (2011–2013) „Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców”,
• analizy opisu zawodu zamieszczonego w wyszukiwarce opisów zawodów na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia,
• zebranych opinii od recenzentów, członków panelu ewaluacyjnego oraz zespołu ds. walidacji i jakości informacji o zawodach.

Autorzy i eksperci opiniujący

Zespół Ekspercki:

• Marcin Damps – Zakład Usługowy Marek Krawczyk, Chwaszczyno.
• Krzysztof Koczur – Polska Grupa Górnicza Spółka Akcyjna, Katowice.
• Tomasz Kupidura – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.

Zespół ds. walidacji i jakości informacji o zawodzie:

• Krzysztof Symela – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Ireneusz Woźniak – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Małgorzata Szpilska – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.

Recenzenci:

• Dariusz Tyczyński – Agrobard Sp. J., Oblas.
• Beata Figarska-Wysocka – Zespół Szkół Budowlanych, Radom.

Panel ewaluacyjny – przedstawiciele partnerów społecznych:

• Grzegorz Śliwiński – Jastrzębska Spółka Węglowa SA, KWK Budryk, Ornontowice.
• Jerzy Gorgoń – Eksperci techniczno-motoryzacyjni „Rzeczoznawcy PZM” S.A.

Data (rok) opracowania opisu informacji o zawodzie: 2018 r.

Operator ²² sprzętu ciężkiego prowadzi różnego rodzaju prace ziemne, budowlane i drogowe ⁴

za pomocą maszyn i urządzeń ¹⁷..

Opis pracy

Operator sprzętu ciężkiego wykonuje roboty ziemne, budowlane i drogowe. Steruje pracą zespołów maszyn do produkcji mieszanek betonowych, sortowania i uszlachetniania kruszyw, mieszanek bitumicznych i innych. Odpowiada za przygotowanie, obsługę i konserwację specjalistycznych maszyn oraz kontrolę stanu jakości wykonania robót.

Sposoby wykonywania pracy

Pracownik w zawodzie operator sprzętu ciężkiego wykonuje swoją pracę stosując metody i procedury związane z:

• analizowaniem zadań zleconych do wykonania, w tym sposobów oraz technologii ich realizacji,
• wykonywaniem obsługi technicznej, przygotowaniem maszyn i urządzeń technicznych do pracy zgodnie z zaleceniami producenta,
• wykonywaniem robót drogowych, ziemnych i budowlanych zgodnie z dokumentacją i we współpracy z operatorami innych maszyn,
• wykonywaniem zadań z zachowaniem zasad bezpieczeństwa, higieny pracy, ochrony środowiska i ochrony przeciwpożarowej,
• śledzeniem wskazań przyrządów kontrolno-pomiarowych,
• sterowaniem i nadzorowaniem pracy linii technologicznych zespołów maszyn do produkcji mieszanek betonowych, produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw, mieszanek bitumicznych i innych,
• usuwaniem niewielkich usterek sprzętu oraz podstawowych prac konserwacyjnych,
• kontrolowaniem jakości wykonanej pracy,
• sporządzaniem raportu z wykonanej pracy.

Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sekcjach: 3.1. Zadania zawodowe oraz 3.2. Kompetencja zawodowa.

Warunki pracy

Bezpośrednim miejscem (stanowiskiem) pracy operatora sprzętu ciężkiego jest określony typ sprzętu, który użytkuje i obsługuje. Może pracować w zmiennych warunkach atmosferycznych i różnych miejscach, np.: na budowach, w terenie zamkniętym lub otwartym (sterując maszyną roboczą w różnych warunkach terenowych i technologicznych),

Warunki pracy uzależnione są od branży, dla jakiej operator sprzętu ciężkiego świadczy usługi. Mogą to być m.in: budownictwo, górnictwo powierzchniowe ⁶ i skalne, geodezja, porty, żwirownie ³⁷, gospodarka komunalna ⁵, składowiska odpadów ²⁹, kolejowe terminale przeładunkowe ⁸.

Na organizację stanowiska pracy wpływają następujące elementy:

• warunki atmosferyczne,
• pora roku,
• posadowienie maszyny,
• lokalizacja maszyny w terenie,
• nośność gruntu ¹⁹,
• pochylenie terenu,
• stateczność maszyny,
• technika pracy podległych zespołów.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Operator sprzętu ciężkiego w działalności zawodowej wykorzystuje m.in. następujące maszyny i narzędzia techniczne używane przy robotach ziemnych, budowlanych i drogowych:

Maszyny do robót ziemnych ²⁷:

• koparki jednonaczyniowe ¹⁰, koparko-ładowarki ¹², koparko-spycharki ¹³, koparki wielonaczyniowe ¹¹,
• koparki drenarskie ⁹, koparki wielonaczyniowe łańcuchowe, spycharki ³¹, równiarki ²⁸, zgarniarki ³⁵,
• ładowarki jednonaczyniowe ¹⁴, pogłębiarki jednoczerpakowe pływające, pogłębiarki wieloczerpakowe pływające, palownice ²³, kafary ⁷, młoty spalinowe ¹⁸,
• urządzenia wibracyjne do pogrążania i wyrywania,
• wiertnice do kotwi, wiertnice poziome z zasilaczem hydraulicznym,
• świdroustawiacze ³² słupów, maszyny do czyszczenia i renowacji rowów melioracyjnych;

Maszyny do robót drogowych ²:

• zespoły maszyn do produkcji mieszanek bitumicznych,
• maszyny do rozkładania mieszanek bitumicznych ¹⁵, skrapiarki do nawierzchni bitumicznych ³⁰,
• remontery nawierzchni ²⁶, remixery,
• frezarki do nawierzchni dróg, recyklery ²⁵,
• maszyny do produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw,
• zespoły maszyn do produkcji mieszanek betonowych,
• maszyny do stabilizacji gruntów ¹⁶, walce drogowe ³⁴, odśnieżarki mechaniczne ²¹;

Maszyny różne i inne urządzenia techniczne:

• wielozadaniowe nośniki osprzętów, wyładowarki wagonów, lokomotywki wąskotorowe,
• maszyny do oczyszczania i izolacji rurociągów, betoniarki, pompy do mieszanki betonowej.

Organizacja pracy

Organizacja pracy operatora sprzętu ciężkiego zależy od rodzaju środowiska, charakteru, technologii i obszaru działania. Praca jest wykonywana pod nadzorem brygadzisty ¹, mistrza lub kierownika budowy, który przydziela operatorowi zakres zadań lub robót do wykonania. Operator w zależności od miejsca pracy i wykonywanych zadań zawodowych może pracować:

• samodzielnie lub przy współpracy z pracownikami obsługującymi inne maszyny,
• w systemie czasu pracy jedno- lub wielozmianowym, ale czas ten może ulec przedłużeniu, jeśli wymaga tego termin wykonania zamówienia lub dokończenie rozpoczętych prac.

Operator pracuje głównie w sezonie wiosenno-jesiennym oraz letnim, okres zimowy jest często czasem serwisowym ³ lub urlopowym.

Niezależnie od środowiska pracy oraz wykonywania określonych czynności na określonym sprzęcie, operator musi przestrzegać norm i regulacji prawnych uprawniających go do tej pracy.

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

W zawodzie operator sprzętu ciężkiego występuje bardzo wiele zagrożeń, związanych z obsługą maszyn i urządzeń oraz organizacją pracy:

• czynniki fizyczne (oświetlenie, hałas, wibracje, porażenia prądem elektrycznym),
• czynniki chemiczne i pyły (pył, kurz, możliwość wystąpienia alergii lub zatruć podczas kontaktu ze środkami wykorzystywanymi np. do prac konserwacyjnych maszyn i urządzeń),
• czynniki związane z nieprzestrzeganiem zasad ergonomii,
• czynniki psychospołeczne (stres, monotypia pracy, nadmierne obciążenie pracą).

Do występujących w zawodzie chorób można zaliczyć m.in.:

• choroby wzroku wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi,
• choroby skóry,
• choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia (udar cieplny, odmrożenia),
• bóle pleców, wady postawy wywołane siedzącą pozycją pracy,
• choroby górnych dróg oddechowych.

Wymagania psychofizyczne

Dla pracownika wykonującego zawód operator sprzętu ciężkiego ważne są:

w kategorii wymagań fizycznych

• ogólna dobra wydolność fizyczna,
• sprawność układu krążenia,
• sprawność układu kostno-stawowego,
• sprawność układu mięśniowego,
• sprawność narządu słuchu,
• sprawność narządu wzroku,
• sprawność układu oddechowego;

w kategorii sprawności sensomotorycznych

• koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• zręczność rąk i palców,
• ostrość wzroku,
• ostrość słuchu,
• widzenie o zmroku,
• spostrzegawczość,
• rozróżnianie barw,
• widzenie stereoskopowe umożliwiające ocenę odległości,
• czucie dotykowe,
• szybki refleks;

w kategorii sprawności i zdolności

• podzielność uwagi,
• zdolność koncentracji uwagi,
• spostrzegawczość,
• uzdolnienia techniczne,
• wyobraźnia przestrzenna;

w kategorii cech osobowościowych

• samodzielność,
• samokontrola,
• odporność emocjonalna,
• zdolność pracy w warunkach monotonnych,
• zdolność współdziałania,
• gotowość do pracy w nieprzyjemnych warunkach środowiskowych.

Więcej informacji znajduje się w sekcjach: 3.3. Kompetencje społeczne; 3.4. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu.

Wymagania zdrowotne

Aby wykonywać zawód operator sprzętu ciężkiego, potrzebna jest wysoka ogólna sprawność fizyczna, a szczególnie ważne są: sprawność układu mięśniowego i koordynacja wzrokowo-ruchowa.

Przeciwwskazaniem do wykonywania zawodu operator maszyn ciężkich mogą być m.in.: niewydolność układu krążenia, wady wzroku, których nie można skorygować okularami, daltonizm, schorzenia słuchu, wady i choroby kręgosłupa (praca siedząca), schorzenia układu oddechowego, alergie.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Obecnie (2018 r.) nie kształci się w zawodzie operator sprzętu ciężkiego w systemie szkolnym.

Preferowanym kandydatem do zatrudnienia jest osoba, która posiada wykształcenie na poziomie branżowej szkoły I stopnia (dawniej zasadnicza szkoła zawodowa), np. w pokrewnym zawodzie szkolnym operator maszyn i urządzeń do robót ziemnych i drogowych oraz posiada prawo jazdy uprawniające go do kierowania pojazdem wolnobieżnym ²⁴.

Zgodnie z prawem maszyny budowlane powinny być obsługiwane wyłącznie przez osoby, które ukończyły szkolenie i uzyskały pozytywny wynik egzaminu przeprowadzonego przez uprawnioną komisję, powołaną przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie.

Dodatkowym atutem jest również umiejętność obsługi komputera do celów takich, jak wprowadzanie danych oraz kontrolowanie pracy sterowanych komputerowo maszyn i urządzeń.

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Operator sprzętu ciężkiego musi posiadać uprawnienia, które różnią się w zależności od rodzaju i mocy obsługiwanej maszyny i są nadawane po zdaniu egzaminu w ośrodku doskonalenia zawodowego.

Dodatkowym atutem jest posiadanie:

• prawa jazdy odpowiedniej kategorii: B, C lub T,
• uprawnień ³³ operatorskich klasy III, II lub I,
• doświadczenia w obsłudze ciężkiego sprzętu budowlanego.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu

Po zdaniu egzaminu państwowego na operatora sprzętu ciężkiego w ośrodku doskonalenia zawodowego osoba ubiegająca się o kwalifikacje otrzymuje książeczkę operatora z odpowiednim wpisem, dotyczącym rodzaju otrzymanych uprawnień. Uzyskane uprawnienia są bezterminowe. Operator sprzętu ciężkiego może uzyskać uprawnienia:

• klasy III po odbyciu praktyki trwającej od 3 do 10 miesięcy w charakterze pomocnika operatora,
• klasy II pod warunkiem posiadania uprawnień III klasy po odbyciu rocznego stażu,
• klasy I pod warunkiem posiadania uprawnień II klasy po odbyciu dwuletniego stażu.

Operator sprzętu ciężkiego może rozszerzyć swoje kompetencje podejmując kształcenie w szkolnych zawodach pokrewnych: operator maszyn i urządzeń do robót ziemnych i drogowych oraz następnie w zawodzie technik budowy dróg.

Posiadając odpowiednie predyspozycje do kierowania pracownikami i zdobyciu doświadczenia może awansować na stanowisko brygadzisty, majstra lub kierownika robót, jednak to ostatnie stanowisko wymaga średniego wykształcenia budowlanego z odpowiednimi uprawnieniami budowlanymi.

Możliwości potwierdzania kompetencji

Obecnie (2018 r.) w zawodzie operator sprzętu ciężkiego nie ma możliwości potwierdzania kompetencji zawodowych w edukacji formalnej.

Kwalifikacje operatora sprzętu ciężkiego określa się na podstawie posiadanych przez niego uprawnień do obsługi określonych urządzeń lub grup urządzeń, wykorzystywanych w danej dziedzinie.

Operator sprzętu ciężkiego może:

• uzyskać świadectwa odbycia szkoleń branżowych w wyspecjalizowanych szkołach i ośrodkach szkoleniowych,
• potwierdzić kwalifikację BD.01 Eksploatacja maszyn i urządzeń do robót ziemnych i drogowych, wyodrębnioną w zawodzie pokrewnym operator szkolnym maszyn i urządzeń do robót ziemnych i drogowych, po ukończeniu kwalifikacyjnego kursu zawodowego i zdaniu egzaminu (również w trybie eksternistycznym) organizowanego przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne,
• uzyskać certyfikaty/świadectwa ukończenia kursów: operatora maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych w określonych grupach i klasach urządzeń,
• w przypadku uzyskania kwalifikacji operatora sprzętu ciężkiego za granicą, nostryfikować je w Urzędzie Dozoru Technicznego.

Więcej informacji można uzyskać w Bazie Usług Rozwojowych https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl oraz Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Osoba zatrudniona w zawodzie operator sprzętu ciężkiego może rozszerzać swoje kompetencje zawodowe w zawodach pokrewnych:

Pracownik w zawodzie operator sprzętu ciężkiego wykonuje różnorodne zadania, do których należą w szczególności:

• Z1 Wykonywanie obsługi technicznej codziennej sprzętu ciężkiego.
• Z2 Wykonywanie robót drogowych, ziemnych, budowlanych, obsługując maszynę lub urządzenie techniczne wg ustalonych procesów technologicznych.
• Z3 Wykonywanie robót przygotowawczych i towarzyszących na terenie budowy.
• Z4 Wykonywanie remontów nawierzchni drogowej.
• Z5 Przygotowywanie osprzętu roboczego maszyny do określonych prac ziemnych i budowlanych.
• Z6 Wykonywanie robót drogowych lub ziemnych we współpracy z operatorami innych maszyn.
• Z7 Wykonywanie regulacji układów i elementów maszyn.
• Z8 Analizowanie dokumentacji budowy pod względem uzbrojenia terenu, technologii wykonania i harmonogramu realizacji prac budowlanych, ziemnych, drogowych.
• Z9 Prowadzenie dokumentacji eksploatacji sprzętu ciężkiego.

Kompetencja zawodowa Kz1: Przygotowywanie maszyn i urządzeń technicznych do eksploatacji oraz wykonywanie robót ziemnych, budowlanych i drogowych obejmuje zestaw zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, Z6, Z7, Z8, Z9, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Pracownik w zawodzie operator sprzętu ciężkiego powinien mieć kompetencje społeczne niezbędne do prawidłowego i skutecznego wykonywania zadań zawodowych.

W szczególności pracownik jest gotów do:

• Ponoszenia odpowiedzialności za przygotowanie do pracy, eksploatację i konserwację maszyn i urządzeń technicznych z danej grupy maszyn sprzętu ciężkiego.
• Dostosowywania organizacji prac do zmian zachodzących w środowisku pracy maszyn i urządzeń z danej grupy maszyn sprzętu ciężkiego.
• Rozwiązywania problemów częściowo samodzielnie, podejmowania współpracy w zorganizowanych warunkach pracy maszyn i urządzeń z grupy sprzętu ciężkiego.
• Oceniania wpływu swoich działań realizowanych samodzielnie i w ramach współpracy zespołowej na maszynach i urządzeniach z grupy sprzętu ciężkiego, ponoszenia odpowiedzialności za ich skutki.
• Podnoszenia własnych kompetencji zawodowych związanych z rozwojem branży budowlano-drogowej.

Pracownik powinien mieć zdolność właściwego wykonywania zadań zawodowych i predyspozycje do rozwoju zawodowego. Dlatego wymaga się od niego odpowiednich kompetencji kluczowych. Zostały one zilustrowane w formie profilu (rys. 1) ukazującego ważność kompetencji kluczowych dla zawodu operator sprzętu ciężkiego.

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu operator sprzętu ciężkiego

Uwaga:

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych − projekt PIAAC (OECD).

Kompetencje zawodowe pracownika w zawodzie operator sprzętu ciężkiego nawiązują do opisów poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Opis zawodu, zadań zawodowych i wymagań kompetencyjnych może stanowić materiał informacyjny dla przygotowania (lub aktualizacji) opisów kwalifikacji wprowadzanych do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK). Więcej informacji:

• Zintegrowany System Kwalifikacji: https://www.kwalifikacje.gov.pl
• Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji: https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Operator sprzętu ciężkiego może znaleźć zatrudnienie w:

• przedsiębiorstwach budowlanych,
• przedsiębiorstwach budowy dróg i obiektów mostowych ²⁰,
• budownictwie ogólnym lub przemysłowym,
• górnictwie odkrywkowym i skalnym,
• kopalniach przy zwałowaniu ³⁶ i załadunku węgla,
• elektrociepłowniach i elektrowniach,
• usługach wodno-melioracyjnych,
• leśnictwie i rolnictwie,
• sektorze komunalnym (wywóz i składowanie odpadów),
• portach,
• kolejowych terminalach przeładunkowych.

Miejscem zatrudnienia mogą być m.in.:

• budowy osiedli mieszkaniowych,
• budowy dróg,
• budowy obiektów mostowych,
• kopalnie,
• kamieniołomy,
• piaskownie i żwirownie,
• firmy wodno-melioracyjne,
• terminale przeładunkowe,
• zakłady energetyczne,
• składowiska odpadów.

Operator sprzętu ciężkiego może założyć działalność gospodarczą i prowadzić własną firmę usługową wykonując takie prace, do których posiada odpowiednie maszyny i urządzenia.

Kształcenie

Obecnie (2018 r.) w ramach systemu kształcenia zawodowego w Polsce nie przygotowuje się kandydatów do pracy w zawodzie operator sprzętu ciężkiego.

Kompetencje przydatne do wykonywania zawodu operator sprzętu ciężkiego można uzyskać podejmując:

• kształcenie w branżowej szkole I stopnia w zawodzie operator maszyn i urządzeń do robót ziemnych i drogowych oraz potwierdzenie kwalifikacji BD.01,
• kontynuację nauki w branżowej szkole II stopnia w zawodzie technik budowy dróg oraz potwierdzenie kwalifikacji BD.25,
• kształcenie w formie kwalifikacyjnych kursów zawodowych (dla dorosłych) w ramach wyżej wymienionych kwalifikacji, które mogą prowadzić:
  • publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe,
  • niepubliczne szkoły posiadające uprawnienia szkół publicznych, prowadzące kształcenie zawodowe,
  • publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
  • instytucje rynku pracy prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową,
  • podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców.

Szkolenie

Szkolenia i kursy doszkalające dla operatora sprzętu ciężkiego organizują:

• pracodawcy w ramach wewnętrznych szkoleń,
• instytucje szkoleniowe,
• prywatne firmy komercyjne,
• stowarzyszenia, organizacje branżowe i uprawnione instytucje (np. Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie).

Obecnie (2018 r.) wynagrodzenie miesięczne operatora sprzętu ciężkiego w Polsce jest zróżnicowane i kształtuje się w granicach od 2100 zł do 5500 zł brutto.

Typowy poziom wynagrodzeń można przedstawić następująco:

• operatorzy po ukończeniu kursu, bez doświadczenia zawodowego: 2100–2900 zł,
• po zdobyciu uprawnień i kilkuletniego doświadczenia zawodowego: 3000–3900 zł,
• po zdobyciu kolejnych uprawnień i wielu latach pracy: 4000–5500 zł.

Poziom wynagrodzeń osób wykonujących zawód operatora sprzętu ciężkiego uzależniony jest od:

• wielkości aglomeracji,
• zdobytych uprawnień,
• stażu pracy,
• posiadanych umiejętności,
• regionu Polski,
• zakresu zadań do wykonania,
• sytuacji na lokalnym rynku pracy,
• pracodawcy (prywatny lub publiczny),
• konkurencji na lokalnym rynku pracy,
• liczby przedsiębiorstw działających na danym terenie.

W zawodzie operator sprzętu ciężkiego niemożliwe jest zatrudnienie osób niepełnosprawnych, ze względu na trudne warunki pracy.

Wyjątek mogą stanowić osoby z dysfunkcją narządu wzroku (04-O), jeśli posiadana wada jest odpowiednio skorygowana szkłami optycznymi lub kontaktowymi zapewniającymi ostrość widzenia.